Bilgi Evine Katılımın Öğrencilerin Gelişimine Etkisi: Bir Pilot Çalışma
Asil Ali Özdoğru, Hatice Semiz ve Ömer Açıkgöz
Okul dışı zaman etkinlikleri eğitim programları içerisinde yer alan öğrencilerin öğrenim ve gelişimleri açısından önemli bir fırsat sunmaktadır. Çağdaş eğitim programları okuldaki dersler ile sınırlı kalmayıp okul dışı zamanlarda gerçekleştirilen aktivite ve etkinliklerle öğrencilerin gelişimini destekleyebilmektedir. Bireysel farklılıkların yoğun bir şekilde yer bulduğu kalabalık sınıf ortamlarında öğrenci merkezli bir eğitim anlayışının hayata geçirilmesi çok mümkün olamamaktadır (Pehlivan, 1993). Okul dışı zamanlarda farklı kurumlar tarafından sunulan etkinlik ve programlar öğrencilerin daha bireyselleştirilmiş ve yapılandırılmış bir eğitim alabilmesine olanak sağlayabilmektedir. Bu tür sosyal programlar özellikle dezavantajlı gruplardan gelen öğrenciler için koruyucu ve geliştirici olabilmektedir. Örneğin, yapılan araştırmalarda düşük sosyoekonomik düzeyin okul sorunları, duygusal güçlükler, yıkıcı davranış bozuklukları ve uyum bozukluğu ile ilgili olduğu görülmüştür (Selimhocaoğlu, 2009). Bu koşullar altındaki öğrencilerin gelişimlerinin desteklenebilmesi için okul dışı zamanlarının iyi bir şekilde kullanılması ve programlanması gerekmektedir. Son 10 yılda Türkiye’de yerel yönetimlerce sosyal belediyecilik anlayışıyla kurulan Bilgi Evleri öğrencilerin okul dışı zaman kullanımları ve gelişimleri açısından işlevsel bir role sahiptir. Çoğunluğu İstanbul’da yer alan Bilgi Evlerinin, toplamda 23 farklı şehirde, 54 farklı kurum bünyesinde ve 249 oluşum şeklinde ortaya çıktığı görülmüştür (Karadeniz, 2017). Bununla birlikte alanyazında Bilgi Evleri ve bunların gelişimsel etkileri üzerinde yeterli sayıda ve kalitede çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada İstanbul’da sosyoekonomik düzeyi düşük bir bölgede hizmet veren bir Bilgi Evinin öğrencilerin gelişimleri üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada İstanbul’un Anadolu Yakasındaki bir Bilgi Evine devam eden öğrenci ve öğretmenlerle odak grup ve bireysel görüşme gerçekleştirilmiştir. Bilgi Evinin gerçekleştirdiği yaz okulu programında yapılan bu çalışmaya 14 kız ve 12 erkek toplam 26 öğrenci katılmıştır. Öğrenciler bölgedeki farklı ilkokulların 2, 3 ve 4. sınıflarını bitirmiştir. İki araştırmacı tarafından öğrencilere önceden hazırlanmış görüşme soruları grup ortamında sorulmuş ve cevaplar ses kayıt cihazı ile kaydedilmiştir. Ayrıca Bilgi Evinde görev alan bir kadın öğretmen ile de yarı yapılandırılmış yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sonucu elde edilen veriler kayıt cihazı ve notlardan bilgisayar ortamında yazılı metne dönüştürülerek veri kodlaması ve çözümlemesi için hazır hale getirilmiştir. Öğrenci ve öğretmenlerden elde edilen verilere bakıldığında Bilgi Evinin çocukların gelişimleri üzerindeki etkisi farklı açılardan ortaya çıkmaktadır. Çocuklar zamanlarının büyük bir kısmını, özellikle okul sonrası zamanlarını, hafta sonlarını, kış ve yaz tatillerinin belirli günlerini Bilgi Evinde geçirdiklerini ve burada olmaktan genellikle memnuniyet duyduklarını belirtmektedirler. Çocuklara göre Bilgi Evini okuldan ayıran en büyük özellik zamanlarını burada eğlenceli ve öğretici bir şekilde geçirmeleridir. Öğretmenlerin çocuklarla oyunlar oynaması, dersleri eğlendirerek anlatması, sınavlarına hazırlıkta yardım etmesi ve Bilgi Evi içerisinde geleneksel oyunlar ile kültürel eğitimlere yer verilmesi çocukların Bilgi Evine olan ilgisini arttırmaktadır. Öğretmen görüşmesinden elde edilen veriler de Bilgi Evinin çocukların okula devamlılığını arttırdığını, okul dışı zamanlarını daha geliştirici hale getirdiğini, akademik başarı ve motivasyonlarını desteklediğini göstermektedir. Bulgular Bilgi Evinin öğrencilerin hayatında önemli bir yer teşkil ettiğini ve gelişimlerini desteklediğini göstermektedir. Öğrencilerin ilgi ve memnuniyetinin yanı sıra öğretmenin olumlu düşünce ve beklentileri görüşmelerde ortaya çıkan temalar arasında yer almaktadır. Sınırlı bir grupla derinlemesine yapılan bu çalışmanın bulguları, Bilgi Evinin katılan öğrenciler üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyarken daha geniş katılımlı ve nicel çalışmaların bu programların bireysel ve sosyal etkilerini test etmeleri faydalı olacaktır.
Atıf: Özdoğru, A. A., Semiz, H. ve Açıkgöz, Ö. (2017, Aralık). Bilgi evine katılımın öğrencilerin gelişimine etkisi: Bir pilot çalışma. Sosyal Politikalar: Kurumlar ve Bireyler Çalıştayı'nda sunulmuş bildiri, İstanbul, Türkiye.
